*******
"Ein Blick in die Vergangenheit, ein Rat für die Zukunft"
(s. Publikationen Humboldt-Universität zu Berlin, Lautarchiv)
Es war einmal vor langer langer Zeit, um genau zu sein vor 87 Jahren, während des
Ersten Weltkrieges, 6.500 griechische Soldaten und Offiziere im Kriegsgefangenenlanger
in Görlitz Deutschland, "stationiert".
Während dieser Epoche (1915-1919), fanden in vielen (175) Kriegsgefangenenlagern,
Aufnahmen musikalischer - und volkskundlicher Art, auf Zylinder statt. Leiter dieses
Programms war Karl Stumf (Leiter der Preussischen Phonographischen Kommmission) und Georg
Schünemann. Das Ergebniss dieser Arbeit
sind mehr als 1.000 Wachswalzenaufnahmen (Berliner Phonogramm-Archiv).
Das griechische Armeeorchester in Görlitz 1917
(Foto: Privatarchiv P.K.)
Parallel dazu wurden durch Wilhelm Dögen und die Firma Lindström Tonaufnahmen auf
Grammophonplatten (1650 St.) in 250 Sprachen und Dialekten aufgenommen. Ziel des Programms
war die Begründung eines Museums (Stimmenmuseum der Völker). Leiter der Aufnahmen
im Gefangenenlagern in Görlitz war August Heisenberg. Dort fanden im Juli 1917 Aufnahmen
mit griechischen Soldaten statt.
P. aus Livadia sang ein Hirtenlied (Syrtos Roumelis)
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv, PK 935/*934)
Griechischer Soldat, der an den Aufnahmen teilgenommen hat
(PK 935/*934), posiert vor dem, mit Schwertern geschmückten,
Portrait des Königs Konstantinos IB΄ von Griechenland.
Es ist bekannt, dass Konstantinos das IV. "Soma" der gr. Armee
nach Deutschland geschickt hat, nach seiner Meinungsverschiedenheit
mit der Regierung auf Seiten der Entente zu kämpfen.
(Foto: Privatarchiv P.K.)
«Αΐντε κι ο Γιώ μάννα μ΄ κι ο Γιώργος πέρα πέρασε
(Αϊντε) κι ο Γιώργος πέρα πέρασε
περάσαν κι οι κουμπάρες περάσαν κι οι κουμπάρες.
Λα ρα λα ρα λα λα λα ρα λα ρα λω
Λα ρα λα ρα λα λα λα λα...
Αϊντε πάει να μάννα μ΄ πάει να βαφτίσει ένα παιδί
(Αϊντε) πάει να βαφτίσει ένα παιδί
να βάλει τ΄όνομά του να βάλει τ΄όνομά του
Λα ρα λα ρα λα λα λα ρα λα ρα λω
Λα ρα λα ρα λα λα λα λα...
Αϊντε το βά μάννα μ΄ το βάφτισε το μοίρωσε
(Αϊντε) το βάφτισε το μοίρωσε
του βάλε τ΄ονομά του του βάλε τ΄ονομά του
Λα ρα λα ρα λα λα λα ρα λα ρα λω
Λα ρα λα ρα λα λα λα λα..
Αΐντε στα μά μάννα μ΄στα μάτια μοιάζει του παπά
(Αΐντε) στα μάτια μοιάζει του παπά
στα φρύδια του κουμπάρου στα φρύδια του κουμπάρου
Λα ρα λα ρα λα λα λα ρα λα ρα λω
Λα ρα λα ρα λα λα λα λα...
...
Αϊντε το λέν΄μάννα μ΄το λένε κούκοι στα βουνά
(Αϊντε) το λένε κούκοι στα βουνά
και οι πέρδικες στα πλάγια και πέρδικες στα πλάγια
Λα ρα λα ρα λα λα λα ρα λα ρα λω
Λα ρα λα ρα λα λα λα λα...»
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
K. Andrikopoulos im Interview in Athen (Sommer 2004) mit dem Enkel des Soldaten
aus Livadia der den Syrtos Roumelis gesungen hat.
M. aus Stavri sang zwei Klagelieder
(PK 937/1,3).
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv,
PK 937/1)
(Foto: Privatarchiv M. N.)
«Του Αχουμακάκου»
«Θέ μου και παναγία μου να πέσει αράπικη βλογιά
να πέσει αράπικη βλογιά εκεί στο πάνω μαχαλά
κι άντε να φύγει από κει να πάει στο πάνω Μπουλαριούς...
...όπου αγόρασες το Γκρας κι έκαμες χήρες μ΄ορφανά
κι έκαμες χήρες μ΄ορφανά και τ΄ορφανά αναστήνονται
και τ΄ορφανά αναστήνονται χήρες ματαπαντρεύονται...»
* Ο Γρας ή Γκρας ήταν όπλο του ελληνικού στρατού τέλη του 19 αιώνα που
πήρε τ΄όνομά του από τον γάλλο κατασκευαστή του.
* Θοδωρής Αχουμακάκος: Γνωστός σκληρός της περιοχής και κεντρικό πρόσωπο σε
αρκετά μοιρολόγια. Στο συγκεκριμένο μοιρολόι χαρακτηρίζεται σαν Βρεκόλακας,
συνήθης χαρακτηρισμός στα μανιάτικα μοιρολόγια γιά τους αιμοχαρείς.
* Πάνω Μπουλαριούς: Χωριό της Μάνης πολύ κοντά στο Σταυρί.
K. Andrikopoulos auf Spurensuche in Stavri (Sommer 2004).
Vor dem Grabmal des Soldaten, der
die zwei Klagelieder
in Goerlitz 1917 gesungen hat.
«Του Δημαρόγγονα»
«Καλώς τονε το Κύριακα φίλε του Δημαρόγγονα...
...που τις αμάδες παίζατε και τονε καβαλίκευες
και τονε καβαλίκευες σα νάταν παλιογάϊδουρο.»
* Το μοιρολόι αυτό αναφέρεται έμμεσα στο Λία το Δημαρόγγονα που΄ταν φυγόδικος φονιάς
και κεντρικό πρόσωπο σε πολλά μοιρολόγια.
* Αμάδες: παιγνίδι με πέτρες (συχνά στοιχημάτιζαν και λεφτά)
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
K. Andrikopoulos im Interview mit der Tochter (die "steinerne"
Oma Sofia) des Soldaten, der die zwei Klagelieder in Goerlitz
1917 gesungen hat (Stavri, Sommer 2004).
M. aus Dimotika Andrianopolis sang ein Hochzeitslied (PK 952/1).
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv)
«...Του καραμπουρνάρ΄ θα βάλου γιά να παντρευτώ
γιά να πάρω του Γιαννάκου του περήφανο
γιά μάννα μ΄ του περήφανο...»
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
I. aus Matzouki Artas spielte mit Flöte "Lafina" und sang zwei Hochzeitslieder.
Von diesen drei Aufnahmen ist nur die letzte erhalten geblieben (PK 954), die anderen beiden (PK 953/1,2) sind verloren gegangen.
D. aus Chalkida sang das Lied "Ena nero kyra Baggelio" und ein weiteres traditionelles Lied. (PK 981/1)
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv)
«...Ένα νερό καλέ Βαγγελιώ ένα νερό καλό νερό
κι από πούθε κατεβαίνει Βαγγελιώ μου παινεμένη
Από γκρεμνό καλέ Βαγγελιώ από γκρεμνό γκρεμίζεται...
...Γω θα το κο/ καλέ Βαγγελιώ γω θα το κόψω κι ας κοπώ
γω θα το κόψω κι ας κοπώ γω θα το φάγω κι ας πεθάνω
Βαγγελιώ μου τι να κάνω»
«Παίρνω μιά βέργα σίδερο
και κάνω το κατήφορο
Πάει στρατί το μονοπάτι
βάσανα πο΄χει η αγάπη...»
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
Griechische Offiziere in Görlitz 1917 (Foto: Privatarchiv P. K.)
G. aus Rokka erzählte das Märchen "Die drei Königskinder" (PK 991/1).
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv)
Μιά φορά κι ένα καιρό, ήταν τρία βασιλόπουλα, πήγαν να πάρουν μιά βασιλοπούλα.
Επειδή τσακώνονταν ποιός θα τη πρωτοπάρ΄, είπε η βασιλοπούλα (στο πρώτο): «Να πιάσεις το νερό
από τον Αη Γιώργη να το πάς στη Πρέβεζα». Και καλούν το δεύτερο και του είπε να φτιάκει ένα κάστρο
μεγάλο. Του τρίτου του είπε να φτιάκει ένα ΄μπέλι μεσ΄ τη θάλασσα και όποιος τελείωσει πρωτύτερα
εκείνος θα τη πάρει γυναίκα του...
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
Th. aus Nikopolis Kleinasien erzählte eine kleine Geschichte und sang ein pontisches Lied im siebener Rhythmus
(PK 996/1,2).
A. aus Livadia sang ein Lied über seine Stadt (PK 998/1), ein historisches Lied über die Familie von Kolokotronis (PK 998/2)
und zwei lithurgische Lieder (PK 1000) mit M. als Halter des Gleichtons.
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv)
«Λειβαδιά»
«Αχ μωρ΄όμορφη πούνε η μωρέ η Λειβαδιά μωρέ μύρομ΄ η Λειβαδιά
αχ μωρέ που κείται μες το ωρέ το ρέμα μαννούλα μ΄ το ρέμα
αχ πάν΄ τα κορίτσια ωρέ γιά νερό γυρίζουν φιλημένα...»
«Κολοκοτρωναίοι»
«Λάμπουν τα χιόνια στα βουνά...
έτσι λάμπει κι η κλεφτουριά οι Κολοκοτρωναίοι
πόχουν τ΄ασήμια τα πολλά τις ασημένιες πάλες...»
«Τον Νυμφώνα σου βλέπω»
«Τον νυμφώνα σου βλέπω σωτήρ μου κεκοσμιμένον
και ένδυμα ουκ έχω ίνα εισέλθω εν αυτώ
λαμπρυνον μου την στολήν της ψυχής
φωτοδότα και σώσον με»
«Ανείτε τον Κύριον»
«Αινείτε τον Κύριον εκ των ουρανών
αινείται αυτόν...»
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
B. aus Skripou sang das historische Lied Giannakis Kalaris (PK 999).
Το ιστορικό αυτό τραγούδι της τάβλας περιγράφει με μοναδικό τρόπο τη πορεία του ελληνικού στρατού από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούλιο του 1913 όταν και συνθηκολόγησε η Βουλγαρία.
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv)
«Αϊντε ρε που πας Γιαννάκη στρατηγέ
αϊντε ρε μέραρχε Καλάρη
...
Μέσα στα Γιάννενα πιδιά μ΄τους πάου
α ρε φτου κάτου στου Μπιζάνι...»
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
D. Nikomeidia Kleinasien sang zwei Lieder: "To stithos mou to trifero" und "O Xenos" (PK 1001/1,2).
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv)
«Το στήθος μου το τρυφερό δεν ήταν μαθημένο
να υποφέρει βάσανα και πόνους το καημένο
Κατηραμένη τύχη μου που δεν πονείς γιά μένα
και μ΄ έριξες άδικα στα έρημα τα ξένα...»
«Θα πάω να βρώ ένα βουνό...
να ΄ναι το στρώμα από κλαριά και χόρτα μαξιλάρι
...
Ω Μικρασιάτικη πατρίδα αγαπημένη
τα μαύρα ντύθηκες τα αίματα βαμμένη»
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
S. aus Souli spielte ein Stück mit Flöte und sang ein Liebeslied (beide PK 1002/1,2 sind verloren gegangen).
M. aus Kissamos spielte mit Lyra und sang zwei kretischen Lieder sowie eine Tonleiter mit der Flöte
(PK 1003/1,2,3)
K. Andrikopoulos im Interview in Athen (Winter 2004) mit dem
Neffe des Soldaten aus
Kissamos, der die zwei kretischen Lieder mit Lyra spielte und sang sowie eine Tonleiter
mit der Flöte
in Goerlitz 1917 gespielt hat.
A. (Stimme) aus Skiathos mit K. (Bouzouki) aus Syros Α. Κ. (μπουζούκι) das Lied "I Chira"
(PK 1004).
(Quelle: Humboldt-Universität zu Berlin, Musikwissenschaftliches Seminar, Lautarchiv)
«Η Χήρα».
«Χήρα ν΄αλάξεις όνομα
χήρα να μη χήρα να μη σε λέμε
Γιατί έκαμες τα μάτια μου
μέρα και νύ μέρα και νύχτα κλαίνε
...
Μα γιατί καλέ γιατί
μα γιατί δε μου το λες
μα γιατί δε μου το λες
παρά κάθεσαι και κλαις»
Eine Aufnahme, die bis zum Gegenbeweis als die erste Tonaufnahme einer Bouzouki gilt ...
(Forschung, schriftliche Niederlegung: Andrikopoulos, Konstantinos, ©2004)
CHRONIK DER ANKUNFT
Die ersten Abteilungen des IV. "Soma" der griechischen Armee steigen im
Bahnhof von Görlitz am 15.09.1916 aus. Der erste Adjutant des
Kaisers, von Estorff begrüsst offiziell den griechischen Gouverneur, General
Karakallo aus Kavala.
Abteilung der griechischen Armee marschiert durch die Stadt in Richtung
"Lager Moys". Dort begrüsst sie ein Banner mit einem grossen "CHAIRETE" (frei übersezt: WILLKOMMEN).
Die Kasernierung wurde am 28.9.1916 vollendet und dauerte bis zum
21.02.1919 an.
(Andrikopoulos, Konstantinos©2004)
*******